Wyrok, w którym Sąd Okręgowy orzeka o rozwodzie małżonków z jednoczesnym określeniem sposobu kontaktów rodziców z dzieckiem, czy też postanowienie wydane w odrębnym postępowaniu przez sąd rejonowy, bądź ugoda zawarta między rodzicami i zatwierdzona rzez sąd dotycząca ustalenia kontaktów rodziców z dzieckiem, mogłyby się wydawać ostateczną gwarancją ich realizacji w ustalonym sposób.
Niejednokrotnie dzieje się jednak tak, że pomimo sądowego uregulowania kontaktów rodzic, u którego dziecko stale przebywa nie przestrzega postanowień sądu i utrudnia lub całkowicie uniemożliwia kontakty z dzieckiem drugiemu rodzicowi. Utrudnianie przejawia się w różny sposób, zazwyczaj jest to nieobecność dziecka w miejscu jego zamieszkania w chwili, w której rodzic uprawniony miał je stamtąd odebrać, bądź odwiedzić, czy też np. odbiór dziecka z przedszkola/szkoły, kiedy uprawniony był do tego drugi rodzic. W takich sytuacjach rodzic, któremu kontakt jest uniemożliwiany staje się, przynajmniej w swoim przekonaniu, bezradny.
Przed zmianą przepisów sytuacja utrudniania kontaktów z dzieckiem regulowana była w ramach postępowania egzekucyjnego, w którym to na rodzica utrudniającego kontakty nakładana była grzywna, płatna na rzecz Skarbu Państwa, a której wyegzekwowanie często pozostawało bezskuteczne. Po zmianie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, którą można uznać za swego rodzaju wyjściem ustawodawcy naprzeciw rodzicom, a w zasadzie po dodaniu nowych przepisów, powstało odrębne postępowanie, przeprowadzane na wniosek rodzica, któremu kontakty z dzieckiem są utrudniane lub uniemożliwiane.
Postępowanie to przewiduje wystąpienie z żądaniem nałożenia kary pieniężnej na rodzica uniemożliwiającego kontakt z dzieckiem drugiemu rodzicowi. Kwota pieniężna zostaje wypłacona do rąk wnioskującego rodzica. Postępowanie to podzielone zostało na dwa etapy.
Zostaje ono wszczęte na wniosek rodzica o zagrożenie nałożenia kary pieniężnej, w którym należy uprawdopodobnić, że kontakty są utrudniane lub uniemożliwiane. W uzasadnieniu wniosku należy wskazać sądowi konkretne zachowania rodzica prowadzące do utrudniania lub uniemożliwiania kontaktów z dzieckiem, za które żądamy zagrożenia nałożenia kary. Za każde wskazane przez wnioskującego rodzica zachowanie zostanie nałożona w określonej przez sąd wysokości kara. Co ważne, kara pieniężna będzie nakładana za każde wskazane zachowanie, bez konieczności składania wniosku każdorazowo. Do wniosku należy załączyć odpis orzeczenia sądu w przedmiocie uregulowania kontaktów z dzieckiem, bądź odpis ugody, jeżeli taka była między rodzicami zawarta, a także dowody, jeżeli były powołane we wniosku, np. notatkę policji.
W tym miejscu podkreślenia wymaga, że w każdej sytuacji utrudniania lub uniemożliwiania kontaktów, warto, by rodzic do nich uprawniony wezwał na miejsce policję. Należy jednak pamiętać, że interwencja policji będzie służyła jedynie udokumentowaniu sytuacji, ale z pewnością notatka służb będzie stanowić cenny dowód w postępowaniu sądowym.
Postępowanie sądowe ograniczone jest do zbadania, czy nastąpiło naruszenie obowiązków wynikających z orzeczenia, albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem, z jakiej przyczyny oraz jaka jest sytuacja majątkowa i życiowa osoby winnej naruszeń. Badanie sytuacji majątkowej jest przeprowadzone celem dostosowania wysokości kary do możliwości majątkowych zobowiązanego rodzica. Sąd zanim wyda orzeczenie w sprawie wysłucha obojga rodziców. W ten sposób kończy się pierwszy etap postępowania. Do drugiego etapu postępowania może nigdy nie dojść, pod warunkiem, że rodzic, w stosunku do którego zapadło orzeczenie w przedmiocie zagrożenia nakazania zapłaty kary, zaprzestanie utrudniać lub uniemożliwiać kontakty. Jeżeli natomiast orzeczenie sądu nie zdyscyplinuje rodzica i nadal nie będzie on przestrzegał ustalonych zasad, na wniosek drugiego rodzica sąd nakaże uiścić karę we wcześniej określonej wysokości za każde jedno wskazane we wniosku naruszenie. Postanowienie w tym przedmiocie również zostanie wydane po uprzednim wysłuchaniu obojga rodziców przez sąd. Istotną kwestią jest, że przy składaniu kolejnych wniosków na drugim etapie postępowania, za kolejne naruszenia, których dopuszcza się rodzic, nie ma obowiązku uiszczania każdorazowo opłaty.
Pamiętać należy, że rodzic zobowiązany ma prawo nie zgadzać się z treścią orzeczenia sądowego i przysługuje mu zażalenie na postanowienie wydane przez sąd. W taki wypadku należy liczyć się z tym, że postępowanie będzie trwało dłużej, a pierwotna decyzja sądu może zostać zmieniona.
Bez względu jednak na czas i przebieg postępowania, w momencie, w którym orzeczenie sądu uprawomocni się, stanowi ono podstawę do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Postępowanie przed komornikiem jest możliwe, ale nie niezbędne, albowiem już orzeczenie sądu może być wystarczające, by zobowiązany rodzic zapłacił nałożoną na niego karę pieniężną.